ایران، یکی از کهن‌ترین کشورها و دارای فرهنگ غنی و تمدن اصیل در جهان محسوب می‌شود. قدمت و آثار تاریخی ۵۰۰۰ ساله ایران، باعث شده تا رتبه ۷ در سازمان یونسکو را کسب کنیم. عتیقه و آثار باستانی بسیاری در ایران وجود دارند که نشان‌دهنده شکوه و فرهنگ ایرانیان از گذشته تا به امروز می‌باشند. اهمیت فرهنگی و تاریخی این آثار موجب شد تا در این مقاله برخی از برجسته‌ترین عتیقه کشف شده در ایران را معرفی کنیم. توصیه می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با فرهنگ و تاریخ ایران تا انتهای مقاله ما را همراهی کنید.
معرفی ۱۰ عتیقه کشف شده در ایران
عتیقه‌جات، اشیا قدیمی و آثار باستانی به‌جامانده از گذشته، نشان‌دهنده تمدن و فرهنگ اجداد و نیاکان‌مان هستند. هر یک از این اشیا قدیمی و عتیقه‌ها ارزش تاریخی، فرهنگی و معنوی بسیار زیادی دارند. در واقع، با بررسی هر یک از این آثار، می‌توان درباره عقاید، نحوه و شرایط زندگی گذشتگان اطلاعات مفیدی به دست آورد. طی سالیان مختلف، آثار باستانی و عتیقه‌های گوناگونی در جای جای ایران کشف شده است. در ادامه، ۱۰ مورد از این عتیقه‌جات کشف شده را معرفی می‌کنیم.
منشور حقوق بشر کوروش؛ نخستین اعلامیه حقوق بشر جهان
یکی از معروف‌ترین و پرافتخارترین عتیقه ایران، منشور حقوق بشر کوروش است که در قرن ۶ قبل از میلاد توسط کوروش کبیر نوشته شد. این منشور از جنس گل پخته و ابعاد ۲۳ × ۱۰ سانتی‌متر است که در سال ۱۸۷۹ میلادی در بابل پیدا شد. روی این استوانه با خط میخی و به زبان اکدی، احکام و سیاست‌های کوروش کبیر نگاشته شده است. بخشی از مهم‌ترین این احکام شامل آزادی ادیان و مذهب، برقراری عدالت و رفاه، تمدن و آباد‌سازی و آزادسازی اسرا است. احکام و اقدامات کوروش کبیر، سرآغاز تمدن و انسانیت بود. به طوری که نگاشته‌های موجود در این استوانه به عنوان اولین اعلامیه حقوق بشر در جهان محسوب می‌شود. در واقع، قوانین حقوق بشر بعد از کشف و شناختن این استوانه در کشورهایی نظیر هند، روم باستان، یونان و سپس در سراسر جهان رواج یافت.
جالب است بدانید که منشور حقوق بشر کوروش به ۶ زبان رسمی سازمان ملل ترجمه شده است. حتی سازمان ملل به نشانه احترام و ارزش حقوق بشر، این منشور را در محل استقرار خود قرار داده است. ورژن اصلی آن در موزه لندن نگهداری می‌شود. از این استوانه چند نمونه کپی وجود دارد که در نقاط مختلف جهان از جمله موزه ملی ایران، قرار دارند.
جام طلای حسنلو؛ یکی از ارزشمندترین عتیقه‌های کشف شده در ایران
یکی دیگر از عتیقه های ایران که در سال ۱۳۷۳ در تپه حسنلو واقع در شهر نقده آذربایجان غربی کشف شد؛ جام طلای حسنلو است. این جام طلا که در خرابه‌های یک شهر سوخته پیدا شد؛ به دوره منائیان تعلق دارد. یعنی قدمت این عتیقه به ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد. جام حسنلو از جنس طلا با عیار بسیار بالا (تقریبا ۹۵۰ گرم) و ارتفاع ۲۰ سانتی‌متر ساخته شده است. نقش و طرح‌های حک شده روی این جام بسیار دقیق و با جزییات هستند. این طرح‌ها شامل خدایان و موجودات افسانه‌ای (انسان‌ها و حیوانات بالدار)، تصویر پادشاه و نمایش‌های آیینی و مذهبی می‌شوند.
جام طلایی حسنلو که بیانگر صنعت بسیار ظریف و زیبای ۳ هزار سال قبل است؛ در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود.
کتیبه‌های طلا و نقره داریوش در تخت جمشید؛ سندی از قدرت هخامنشیان
کتیبه‌های سنگی از جنس طلا و نقره، زیربنای کاخ آپادانا در تخت جمشید بوده‌اند که به زمان فرمانروایی داریوش اول برمی‌گردند. در کنار این الواح سنگی، جعبه‌های سنگی با ابعاد ۴۵ × ۱۵ سانتی‌متری و چند سکه نیز کشف شد. این سنگ‌نوشته‌ها ۵۱۵ سال قبل از میلاد ساخته شدند و حدودا پس از ۳۰ سال تکمیل شدند. الواح سنگی داریوش شامل ۲ کتیبه از جنس طلا و ۲ کتیبه از نقره هستند که در سال ۱۹۳۸ میلادی زیر ستون‌های کاخ آپادانا پیدا شدند. به فرمان داریوش کبیر، روی این کتیبه‌ها به ۳ زبان فارسی، عیلامی و اکدی، نوشته‌هایی حک شده است. این نوشته‌ها با معرفی داریوش و اصل و نسب وی شروع می‌شود. سپس، قلمرو بزرگ هخامنشی (از هند تا دریای مدیترانه) توصیف می‌شود و با سپاسگزاری و قدردانی از اهورامزدا به پایان می‌رسد.
در حال حاضر، کتیبه‌های سنگی طلا و نقره داریوش در موزه ملی ایران نگهداری می‌شوند.
لوح سنگی خشایارشا؛ اثری ماندگار از دوران شکوه پارس‌ها
یکی دیگر از عتیقه کشف شده در ایران، لوح سنگی خشایارشا است که به قرن ۵ قبل از میلاد برمی‌گردد. دیوان خشایارشا، همراه با کتیبه‌های دیگر در پادگان تخت جمشید کشف شد. روی این لوح ساخته شده از سنگ مرمر و آهک با حروف میخی و به زبان‌های عیلامی، اکدی و فارسی نوشته‌هایی حک شده است. در این کتیبه پس از معرفی خشایارشا، دستورات حکومتی و قدردانی از اهورامزدا، لیستی از ملت‌های مختلف تحت فرمانروایی پارسیان و دوره حکمفرمایی خشایارشا حک شده است. کتیبه خشایارشا که به عنوان مثال بارزی از هنر و خطاطی هخامنشیان شناخته می‌شود؛ در موزه موسسه شرق، دانشگاه شیکاگو قرار دارد.
تندیس مرد شمی؛ میراثی کمیاب از اشراف‌زادگان اشکانی
تندیس بزرگ‌زاده اشکانی که با نام مرد شمی نیز شناخته می‌شود؛ یکی از معدودترین و کمیاب‌ترین عتیقه‌های به‌جامانده از دوران اشکانیان (تقریبا قرن دوم قبل از میلاد) است. این اثر باستانی ارزشمند، سال ۱۳۱۲ در نزدیکی یکی از روستاهای شهر ایذه خوزستان پیدا شد. تندیس مرد شمی که از برنز توخالی ساخته شده و تقریبا ۱.۹ متر ارتفاع دارد؛ به سورنا، سردار مشهور پارت‌ها، نسبت داده می‌شود.
تندیس مرد شمی، فردی با لباس بلند و کمربند اشکانی را به صورت ایستاده نشان می‌دهد که بیانگر مقام اشرافی و بزرگ‌زاده بودن آن است. جزییات صورت این مجسمه، بیانگر هنر یونانی-ایرانی و مهارت ریخته‌گری دوره اشکانی است. مجسمه بزرگ‌زاده اشکانی، در موزه ملی ایران قرار دارد.
مردان نمکی زنجان؛ مومیایی‌های شگفت‌انگیز دوران هخامنشی تا ساسانی
نمونه مشهور دیگری از عتیقه ایران، مردان نمکی هستند. در سال ۱۳۷۲، ۶ مومیایی طبیعی در معدن نمک چهرآباد، استان زنجان کشف شدند. از آنجایی که اجساد این ۶ نفر در میان نمک نهفته شده بودند؛ به طور طبیعی مومیایی شده بودند. حتی برخی از آنها دارای ریش و موهای بلند بوده‌اند. همراه با این اجساد، چند تکه لباس و کفش چرمی، ابزار کار، کمربند و … کشف شد. براساس تحقیقات انجام شده؛ ۳ مومیایی به دوره هخامنشیان و دو مومیایی دیگر نیز به دوره ساسانی تعلق دارند. ششمین مومیایی نیز به دلیل نبود امکانات کافی در معدن نمک زنجان قرار دارد. برخی از این مومیایی‌ها به علت برخورد بولدوزر، دچار آسیب و تکه تکه شده‌اند.
هم‌اکنون، یکی از این مردان نمکی در موزه ملی ایران و ۳ مومیایی در موزه باستان‌شناسی زنجان قرار دارند.
کتیبه شیرهای در حال پیاده‌روی؛ نماد اقتدار هخامنشی در هنر آجرنگاری (Striding Lion)
کتیبه Striding Lion، یکی از آثار به‌جامانده از دوران هخامنشی است. در این لوح که از آجرهای لعابدار ساخته شده؛ تصویر چند شیر با اندازه‌های یکسان و به صورت کاملا منظم حک شده است. در ۳ جای این کتیبه، یک جفت الماس به شکل عدد «هشت» دیده می‌شود. نکته جالب توجه درباره این کتیبه عتیقه، جزئیات و ظرافت در حکاکی نقش‌ها است. در این کتیبه حتی بماهیچه‌های بدن شیرها نیز به صورت برجسته دیده می‌شوند.
لوح Striding Lion، به عنوان یکی از نمادین‌ترین آثار باستانی در جهان شناخته می‌شود که بیانگر قدرت امپراتوری هخامنشی است. این کتیبه در موزه سلطنتی انتاریو نگهداری می‌شود.
جام انیمیشن شهر سوخته؛ آغازگر هنر متحرک در جهان باستان
جام انیمیشن، گنج زیرخاکی در ایران است که در بین ظروف سفالی شهر سوخته، کشف شد. روی این جام ۵۰۰۰ ساله، تصویر یک بز در حال پریدن حک شده است. باستان‌شناسان بعد از بررسی این جام متوجه شدند که نقش‌های روی آن به صورت هدفمند حک شده‌اند. بعد از قرار دادن این طرح‌ها در کنار یکدیگر، تصویری متحرک ایجاد شد. به همین دلیل، این عتیقه را به نام «جام انیمیشن» نامگذاری کردند.
چشم مصنوعی
یکی از عجیب‌ترین عتیقه‌های کشف شده در ایران، چشم مصنوعی متعلق به ۵۰۰۰ سال قبل است. این چشم مصنوعی که از جنس قیر طبیعی و چربی حیوانی است؛ در حفاری شهر سوخته در سیستان و بلوچستان کشف شد. این عتیقه به بانویی ۲۵ تا ۳۰ ساله و احتمالا از طبقه اشرافی تعلق داشته است. این چشم مصنوعی شگفت‌انگیز تقریبا سانتی‌متر و دارای رنگ طلایی با رگه‌های مشکی است. در واقع، مُهره چشم این عتیقه سیاه و مویرگ‌های آن با سیم‌های نازک طلایی (نیم میلی‌متر) ساخته شده‌اند. این چشم مصنوعی با کمک ۲ نخ نازک به پلک وصل می‌شدند.
جالب است بدانید که این پروتز چشمی همچنان سالم است و در موزه ملی ایران قرار دارد.
چشم مصنوعی ۵۰۰۰ ساله در شهر سوخته؛ شگفتی پزشکی در ایران باستان
نمونه دیگری از گنج زیرخاکی در ایران، سنجاق‌های مربوط به عصر برنز یا مِفرَغ کشف شده در پرستشگاه سرخ دم لری نزدیک کوهدشت لرستان هستند. باستان‌شناسان بر این باورند که این سنجاق‌ها در مراسمات عروسی بین مردم رایج و به الهه باروری مربوط بوده‌اند. این سنجاق‌های برنزی دارای طرح‌ها و نقش‌های متفاوتی بوده‌اند. برای مثال، روی برخی از آنها تصویر گل رز با هشت گلبرگ قرار داشته که با گل‌های کوچک‌تر و طرح‌های نقطه‌دار در اطراف آن، تزیین شده بودند. همچنین، این سنجاق‌های برنزی به واسطه سر شیر کوچکی که روی آنها تعبیه شده بود؛ به سر وصل می‌شدند.
اسرار نهفته در عتیقه‌های باستانی ایران؛ پنجره‌ای به فرهنگ و تمدن نیاکان
همانطور که در این مقاله مشاهده کردید؛ طی سالیان مختلف، آثار و عتیقه‌های گران‌بهایی در سراسر ایران کشف شده است. هر یک از این عتیقه‌جات دارای قدمت و اطلاعات منحصر به فردی هستند که قدرت و عظمت ایران را نشان می‌دهند. از منشور کوروش کبیر گرفته که سرآغاز حقوق بشر بود تا سنجاق‌های دوره برنز، همه و همه بر تمدن و تاریخ پربار ایران تاکید دارند. از میان عتیقه های ایران، برجسته‌ترین و معرف‌ترین آنها را معرفی کردیم.
شما چه عتیقه یا اثر باستانی مشهوری از ایران می‌شناسید؟ در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
0 کامنت ها